Evar/Tevar (Aort Anevrizmalarında Sentetik Damar İle Anjiyografik Tedavi)
Aort anevrizmaları, büyük atardamar olan aortun zayıflayıp genişlemesiyle oluşan ve yırtıldığında hayati risk taşıyan ciddi damar hastalıklarıdır. Bu durumu tedavi etmenin en modern ve minimal invaziv yöntemlerinden biri EVAR (Endovasküler Aort Onarımı) ve TEVAR (Torakal Endovasküler Aort Onarımı) prosedürleridir.
Açık cerrahiye göre daha düşük risk ve daha kısa iyileşme süresi sunan bu yöntemler, günümüzde karın ve göğüs bölgesindeki aort anevrizmalarının tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu yazıda EVAR/TEVAR işlemlerinin ne olduğu, hangi durumlarda tercih edildiği, uygulama süreci, avantajları, riskleri ve işlem sonrası yaşam hakkında kapsamlı bilgiler bulacaksınız.
Aort ve Anevrizma Nedir?
Aort, vücudun en büyük atardamarıdır ve kalpten çıkan oksijen açısından zengin kanı tüm organlara taşır. Aortun normal çapı karın bölgesinde yaklaşık 2 cm, göğüs bölgesinde ise 2.5-3 cm’dir.
Aort anevrizması, damar duvarındaki zayıflık nedeniyle aortun normal çapının 1.5 katı veya daha fazla genişlemesiyle tanımlanır. Zamanla büyüyen bu anevrizmalar yırtıldığında (rüptür) iç kanamaya ve ani ölüme yol açabilir.
Aort Anevrizması Türleri
1. Abdominal Aort Anevrizması (AAA)
-
Aortun karın bölgesinde görülür.
-
Genellikle EVAR yöntemi ile tedavi edilir.
2. Torakal Aort Anevrizması (TAA)
-
Aortun göğüs bölgesinde gelişir.
-
TEVAR yöntemi uygulanır.
3. Torakoabdominal Anevrizma
-
Hem torakal hem abdominal aortu etkiler.
-
Karma tekniklerle tedavi edilir.
Aort Anevrizmasının Nedenleri
-
Ateroskleroz (damar sertliği)
-
Hipertansiyon
-
Genetik faktörler (Marfan, Ehlers-Danlos sendromları)
-
Sigara kullanımı
-
Erkek cinsiyet
-
İleri yaş
Belirtiler
Aort anevrizmaları genellikle sessiz ilerler ve belirti vermez. Ancak bazı hastalarda:
-
Karın ya da sırt ağrısı
-
Göğüste baskı hissi
-
Ses kısıklığı
-
Nefes darlığı
-
Yutma güçlüğü
-
Nabızla atan karın şişliği görülebilir.
Anevrizma yırtıldığında ise ani, şiddetli karın veya sırt ağrısı, tansiyon düşüklüğü, bilinç kaybı gibi acil belirtiler gelişir. Bu, hayatı tehdit eden bir durumdur ve acil müdahale gerektirir.
Anevrizma Ne Zaman Tedavi Edilmeli?
Her anevrizma acil tedavi gerektirmez. Müdahale kararı:
-
Anevrizmanın çapı (genellikle 5.0 cm üzeri)
-
Büyüme hızı
-
Hastanın genel sağlık durumu
-
Rüptür riski
gibi kriterlere göre verilir.
EVAR ve TEVAR Nedir?
EVAR (Endovascular Aneurysm Repair)
Karın aortundaki anevrizmalar için uygulanır. Kasık atardamarından girilerek stent-graft adı verilen sentetik damar sistemi aort içine yerleştirilir. Bu yöntemle anevrizmanın bulunduğu bölge izole edilir, böylece yırtılma riski ortadan kaldırılır.
TEVAR (Thoracic Endovascular Aneurysm Repair)
Göğüs aortundaki anevrizmalar için uygulanan kapalı stent-greft prosedürüdür. EVAR ile benzer teknikler kullanılır. Rüptür riski yüksek olan veya acil durumdaki hastalarda hayat kurtarıcı rol oynar.
EVAR/TEVAR İşlemi Nasıl Yapılır?
1. Ön Hazırlık
-
BT anjiyo ile damar yapısı detaylı incelenir.
-
Anestezi planlaması (genellikle genel ya da spinal anestezi)
-
Kan sulandırıcı ve antibiyotik tedavisi başlanır.
2. İşlem Aşamaları
-
Kasık atardamarından girilerek kateterler yardımıyla aorta ulaşılır.
-
Uygun ölçülerde sentetik greft (stent-graft) anevrizma bölgesine yerleştirilir.
-
Stent, damar duvarına tutunarak anevrizma bölgesini kan akımından izole eder.
3. İşlem Süresi ve Taburculuk
-
Ortalama 1-2 saat sürer.
-
Genellikle 1-2 gün içinde hasta taburcu edilir.
EVAR/TEVAR Avantajları
-
Açık cerrahiye göre çok daha az invazivdir.
-
Daha düşük komplikasyon riski taşır.
-
Kısa hastanede kalış süresi
-
Daha az ağrı ve daha hızlı iyileşme
-
Yaşlı ve ek hastalığı olan hastalar için uygundur.
Kimler EVAR/TEVAR İçin Uygundur?
-
Aortun yapısı endovasküler girişime uygun olanlar
-
Ameliyat riski yüksek hastalar
-
Acil durumda rüptüre anevrizması olanlar
-
Yüksek yaşta, eşlik eden hastalıkları bulunan hastalar
EVAR/TEVAR Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
İlk 1-2 hafta ağır kaldırma ve egzersizden kaçınılmalı
-
Kasık bölgesinde şişlik, morarma, ağrı gözlenmemeli
-
Kan sulandırıcı ilaçlar düzenli kullanılmalı
-
Rutin görüntülemelerle stentin pozisyonu ve damar yapısı takip edilmeli
-
Sigara, hipertansiyon, kolesterol mutlaka kontrol altında tutulmalı
Olası Komplikasyonlar
Her tıbbi işlem gibi EVAR/TEVAR uygulamalarında da bazı riskler mevcuttur:
-
Endoleak (kanın stentin dışına sızması)
-
Graft kayması ya da yer değiştirmesi
-
Kasık damarında hasar
-
Enfeksiyon
-
Böbrek fonksiyonlarında bozulma (kontrast maddeye bağlı)
-
Felç (özellikle TEVAR sonrası nadir de olsa)
Ancak uygun hasta seçimi ve deneyimli bir ekip ile bu riskler minimal düzeydedir.
Endoleak Nedir?
Endoleak, stent-greft uygulandıktan sonra anevrizma kesesine kan sızması durumudur. Farklı türleri vardır:
-
Tip 1: Stent uçlarından sızma
-
Tip 2: Yan dallardan geri akım
-
Tip 3: Stent bileşenlerinin birleşme yerlerinden sızma
-
Tip 4: Poröz stent duvarından sızma
Bu durumlar çoğunlukla görüntüleme ile tespit edilir ve bazıları ek girişimlerle düzeltilebilir.
EVAR/TEVAR Uygulamasıyla İlgili Sık Sorulan Sorular
1. EVAR ve TEVAR kalıcı mıdır?
Evet. Stent-greft ömür boyu damarda kalır ve damar duvarını destekler.
2. MR veya tomografi çektirilebilir mi?
EVAR/TEVAR sonrası BT anjiyografi ile düzenli kontroller yapılır. MR, çoğu stent için güvenlidir ancak doktor kontrolü önemlidir.
3. İşlem sonrası cinsellik, spor veya iş yaşamı etkilenir mi?
Kısa süreli istirahatten sonra normal yaşama dönülür. Doktorun onayıyla spor ve cinsel aktiviteye geri dönülebilir.
4. Stent yerinden oynar mı?
Hayır, uygun ölçü ve doğru yerleştirme ile stent güvenli şekilde sabitlenir.
5. EVAR sonrası tekrar ameliyat gerekir mi?
Endoleak ya da stent sorunları yaşanırsa ek girişim gerekebilir. Bu yüzden takip şarttır.
Sonuç: Aort Anevrizmalarında Güvenli ve Etkili Tedavi
EVAR ve TEVAR, açık cerrahiye göre çok daha az riskle uygulanan ve yaşam kalitesini artıran yenilikçi tedavi yöntemleridir. Anevrizmanın yırtılmadan kontrol altına alınmasını sağlar. Özellikle yaşı ileri, kronik hastalıkları olan veya ameliyat riski taşıyan bireylerde, hayat kurtarıcı bir rol oynar.
Eğer sizde ya da bir yakınınızda aort anevrizması teşhisi konduysa, uygun tedavi yöntemini belirlemek ve zaman kaybetmeden önlem almak için mutlaka girişimsel kardiyoloji veya kalp damar cerrahisi uzmanına başvurun.
